Centralni komemorativni skup povodom velikog jubileja – 100 godina od proboja Solunskog fronta – održan je na srpskom vojničkom groblju Zejtinlik, u prisustvu više od hiljadu građana i zvaničnika iz Srbije i zemalja saveznica.
Proboj Solunskog fronta počeo je u zoru 14. septembra 1918. godine, a rezultat te operacije bila je kapitulacija Bugarske, Austro-Ugarske i Njemačke, oslobođenje Srbije i ulazak vojske na čelu sa regentom Aleksandrom I Karađorđevićem na Terazije, prelazak srpske vojske u prekodrinske krajeve i stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, zajedničke države južnih Slovena, koja je proglašena u Beogradu 1. decembra 1918. godine.
Građane koji su juče rano ujutro počeli da pristižu iz Grčke i iz svih djelova Srbije, kao i iz Republike Srpske, te učesnike komemorativnog skupa, među kojima su bili i kadeti Vojne akademije i studenti Kriminalističko-policijske akademije iz Beograda, na kapiji je dočekivao devedesetjednogodišnji Đorđe Mihailović. On je već decenijama legendarni čuvar spomen-kosturnica na srpskom vojničkom groblju na Zejtinliku.
Obilježavanje vijeka od jednog od najslavnijih trenutaka srpske istorije, koji se u svijetu pamti kao simbol velike hrabrosti i požrtvovanosti srpskog naroda, koji nije na adekvatan način obilježen u zemlji, zbog čega su se građani Srbije bunili, prisustvovali su izaslanik predsjednika Srbije Nikola Selaković, ministar odbrane Aleksandar Vulin i predstavnici Vlade Franuske i grčkog predsjednika Ženevijev Darijesek i Maria Kolja Caruha. Ni u Solunu nije bilo nikog iz državnog vrha, a prije svega predsjednika Aleksandra Vučića i šefa diplomatije Ivice Dačića, koji je građanima Srbije na kritike oko proslave uzvratio da se pobjeda Srbije i srpske vojske ne slavi u zemlji, već u Grčkoj.
Na Zejtinliku je centralni komemorativni skup povodom junačkog proboja Solunskog fronta počeo intoniranjam himni Srbije i Grčke. Nakon polaganja vijenaca na spomen-kosturnicu, Selaković je održao govor i poslao poruku o prijateljstvu i miru za koji se Srbija zalaže.
– Kao i prije 100 godina, ne želimo da imamo neprijatelje, već da gradimo prijateljstva – rekao je izaslanik predsjednika Srbije na „jednoj od najvećih svetinja koje Srbija ima - na srpskom vojničkom groblju na Zejtinliku – mjestu gdje 7.441 srpski junak za slobodu počiva zajedno sa svojim savezničkim saborcima”.
Selaković je podsjetio da je u Prvom svjetskom ratu Kraljevina Srbija izgubila 1.247.435 ljudi – 23 odsto stanovnika, odnosno 61 odsto muške populacije između 18 i 50 godina, i dodao da kraja tim mukama ne bi bilo da nije bilo saveznika – Francuza, Grka, Britanaca, Italijana i Rusa.
Nakon skupa, građani Srbije nisu mogli da ne ovekovječe svoj dolazak fotografijom sa legendarnim čuvarem Zejtinlika Đorđem Mihailovićem, čiji su i otac Đuro i deda Savo, koji je vojevao na Solunskom frontu, bili prethodni čuvari tog groblja. Đorđe, koji već 58 godina brine o srpskom vojničkom groblju, ispričao je gostima priče o besmrtnim herojima Velikog rata, podsjetivši, između ostalog, na stihove Vojislava Ilića Mlađeg ispisane na kosturnici, koje je izrecitovao u dahu: „Neznani tuđinče, kad slučajno mineš pored ovog svetog zajedničkog groba, znaj, ovde su našli večno utočište najveći junaci današnjeg doba!“.
– U stihu piše cijela istorija – dodao je Đorđe.
Na srpskom vojničkom groblju počiva 8.000 srpskih vojnika, a osim njih tu je i 8.000 Francuza, 3.500 Italijana, 2.000 Engleza i 400 Rusa. Sve te brojke zna čuvar Đorđe, koga je, u šali kaže, internet prije nekoliko godina, kada je bio teško bolestan, proglasio mrtvim. Đorđe kaže da nema dana da neko ne dođe na srpsko groblje, koje zauzima centralni dio memorijalnog kompleksa Zejtinlik. Godišnje dođe oko 350.000 ljudi, što nije slučaj sa ostalim djelovima groblja, na kojima su sahranjeni Englezi, Rusi, Italijani i Francuzi.
– To ne treba sa čudi kad se zna da su na strani Francuza ratovali borci iz Alžira, Senegala, Maroka i Madagaskara – pojašnjava Đorđe.
U kosturnici su sahranjeni srpskih heroji iz svih krajeva – iz Beograda, Zemuna i Banjaluke, ali i iz manjih mjesta poput Brzića, Novaca, Trnove, Badovinaca, Srezojevaca...Đorđe kaže da i danas na Zejtinlik dolaze i pra-praunuci učesnika proboja Solunskog fronta i da je poslednji Solunac Naum Đorđević umro 2010. u 102. godini.
Prije nekoliko godina, Đorđe je dobio zamjenika Predraga Nedeljkovića, a ispunila mu je se i najveća želja – da dočeka ovaj veliki jubilej, 100 godina od proboja Solunskog fronta.
M.Njeguš

Ratovali i svirali frulu, gajde i gusle

Muzika je bila sastavni dio srpske vojske u tadašnjoj kraljevini. Svaki puk je imao svoj orkestar, ali je i ne mali broj običnih vojnika, redova, od kojih je preko 90 odsto bilo iz seoske sredine, i sam svirao, najčešće frulu, gajde ili gusle. Kinoteka u svojim arhivama čuva filmske zapise igranja kola, i to upravo od strane srpskih vojnika na Solunskom frontu.
Tome su prethodili strašni dani. Skoro čitava jedna zemlja se izmjestila pred naletom okupatora, a njena vojska, prema mišljenju Njemačke vrhovne komande od 29. novembra 1915, već je bila mrtva. Tadašnje saopštenje glasilo je: „Pošto srpska vojska više ne postoji, već postoje samo njeni bijedni ostaci koji su se razbjegli u divlje albanske i crnogorske planine, gdje će bez hrane po ovoj zimi naći svoju smrt, to su prekinute dalje operacije i neće se više izdavati izvještaji sa balkanskog ratišta”.